ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ (1526 - 1857 ) ਹਮਾਯੂੰ ਦਾ ਸ਼ਾਸ਼ਨ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ (1526 - 1857 ) ਹਮਾਯੂੰ ਦਾ ਸ਼ਾਸ਼ਨ 

• ਹੁਮਾਯੂੰ ਬਾਬਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।
• ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ, ਕਾਮਰਾਨ, ਅਸਕਰੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦਾਲ।
• ‘ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ’ ਅਫ਼ਗਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਦੀਨਪਨਾਹ’, ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
• ਸ਼ੇਰ ਖਾਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ) ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣ ਗਿਆ।
• ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੂਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1539 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ‘ਚੌਸਾ ਦੀ ਲੜਾਈ' ਵਿੱਚ
• ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ੇਰ ਖਾਨ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਉਥੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ। 1540 ਵਿਚ ਬਿਲਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਲੜਾਈ (ਕਨੌਜ ਦੀ ਲੜਾਈ) ਵਿਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਇਕੱਲੇ ਲੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
• ਸ਼ੇਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾਇਆ ਸੀ।
• ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ, ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ ਈਰਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ।
• ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। 
• ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਤਾਤਾਰ ਖਾਨ ਨੂੰ 1555 ਵਿੱਚ ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਰਾਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ 1555 ਵਿਚ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਗੱਦੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।
• ਹਮਾਯੂੰ ਨੇ 1555 ਵਿੱਚ ਬੈਰਮ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।
• ਅਕਬਰ, 1556 ਨੂੰ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ, ਕਲਾਨੌਰ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਪੰਜਾਬ) ਵਿੱਚ, 14 ਸਾਲ ਦੇ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਬੈਰਮ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ (ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ) 'ਤੇ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ‘ਤਖ਼ਤ-ਏ-ਅਕਬਰੀ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਅਕਬਰ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ' (ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ "ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ") ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਰਾਜਵੰਸ਼:

• ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
• 1530 ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਉਸਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਹਮਾਯੂੰ ਨੇ ਕੀਤਾ।
• 1530 ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਉਸਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਹਮਾਯੂੰ ਸੀ।
• ਉਹ ਇੱਕ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਪਾਈ।
• ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
• ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਕਬਰ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। ਪਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ, ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਗੜ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਂਗੀਰ ਇੱਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਸ਼ਾਸਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।