ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ (1526 - 1857) ਬਾਬਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ (1526 - 1857) ਬਾਬਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ

• ਬਾਬਰ 14 ਫਰਵਰੀ 1483 ਵਿੱਚ ‘ਜ਼ਹੀਰ-ਉਦ-ਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਬਰ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ ਸੀ।
• ਬਾਬਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਸਮਰਾਟ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਤੁਰਕੀ ਵਿਜੇਤਾ ‘ਤੈਮੂਰ ਵੰਸ਼’ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪਾਸੇ ‘ਚੁਗਤਾਈ ਵੰਸ਼’ ਤੋਂ ਸੀ।
• ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1494 ਵਿੱਚ ਫਰਗਾਨਾ (ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ) ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ।
• 1504 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕਾਬੁਲ ਅਤੇ ਗਜ਼ਨੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ।
• 1511 ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਨੇ ਸਮਰਕੰਦ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
• ਬਾਬਰ ਦੀ ਪੰਜਾਬ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਸੀ।
• ਉਸਨੇ 1519 ਤੋਂ 1524 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਾਰਤ/ਪੰਜਾਬ 'ਤੇ ਚਾਰ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ।
• ਨਵੰਬਰ 1525 ਵਿਚ ਬਾਬਰ ਨੇ ਮੁੜ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਭਾਵ ਬਾਬਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੇ 5 ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।
• 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1526 ਨੂੰ, ਬਾਬਰ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।
• ਬਾਬਰ ਦੀ ਉੱਤਮ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀ ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਫੌਜ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਿਆ।
• ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।
• ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ “ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ' ਐਲਾਨਿਆ।
• ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ‘ਫਤਿਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ’ ਦੇ ਨੇੜੇ ਖਾਨਵਾ (ਖਾਨਵਾ ਦੀ ਲੜਾਈ 1527) ਵਿਖੇ ਮਿਲੀਆਂ।
• ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ‘ਖਾਨਵਾ ਦੀ ਲੜਾਈ’ ਵਿਚ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਇਆ।
• ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਬਾਬਰ ਨੇ ‘ਚੰਦੇਰੀ” (“ਚੰਦੇਰੀ ਦੀ ਲੜਾਈ 1528') ਵਿੱਚ ਮੇਦਿਨੀ ਰਾਏ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।
• ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਨੇ ਅਫਗਾਨਾਂ (ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੇ ਭਰਾ ਮੁਹੰਮਦ ਲੋਧੀ) ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ‘ਘਗਰਾ ਦੀ ਲੜਾਈ 1529' ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।
• ਬਾਬਰ ਦੀ ਮੌਤ 26 ਦਸੰਬਰ 1530 (ਉਮਰ 47) ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
• ਦਫ਼ਨਾਇਆ – ‘ਬਾਬਰੀ ਬਾਗ', ਕਾਬੁਲ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ।
• ਉਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ।
• ਉਸਨੇ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ‘ਤੁਜ਼ੁਕ-ਏ-ਬਾਬਰੀ' ਲਿਖੀ।