ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ history of Punjab

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ History of Punjab 

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ, ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ

i. ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ (ਪੁਰਾਣਾ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ),

ii. ਮੇਸੋਲਿਥਿਕ (ਮੱਧ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ),

iii. ਨਿਓਲਿਥਿਕ (ਨਵਾਂ ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ) ਅਤੇ

iv. ਧਾਤ ਯੁੱਗ (Metal age).

ਧਾਤ ਯੁੱਗ (Metal age).

ਨੀਓਲਿਥਿਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੈਲਕੋਲਿਥਿਕ (Copper-Stone) ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਾਂਬੇ ਅਤੇ ਕਾਂਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਧਾਤੂ ਨੂੰ ਪਿਘਲਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਨਵੀਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਪਰ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸੰਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਗਈ।

ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹੜੱਪਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਚੈਲਕੋਲਿਥਿਕ ਕਲਚਰ (Chalcolithic Culture) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੜੱਪਾ ਸੱਭਿਅਤਾ। ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸੱਭਿਅਤਾ (Harappan Civilization/ Indus Valley Civilization)

ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ (Bronze age) (2500-1700 B.C.) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ

ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਈ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ

ਹੜੱਪਾ ਦੀ ਖੋਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਰ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ ਨੇ 1872 ਵਿੱਚ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਯਾਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਨੇ 1921 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਾਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਖੁਦਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।

ਮੋਹੰਜੋਦੜੋ ਦੀ ਖੋਜ ਆਰ ਡੀ ਬੈਨਰਜੀ ਦੁਆਰਾ 1922 ਵਿੱਚ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਿੰਧ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਸਥਾਨ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ (Sites)

• ਹੜੱਪਾ
• ਰਾਵੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ
• ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਕੋਟ ਦੀਜੀ
• ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮੋਹੰਜੋਦੜੋ
• ਚਨੇ-ਦਾਰੋ
• ਅਮਰੀ ਅਤੇ ਮੇਹਰਗੜ੍ਹ

ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੋਪੜ ਜੋ 1952-1953 ਵਿੱਚ ਵਾਈ.ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਦੁਆਰਾ, ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ  ਵਿੱਚ ਕਾਲੀਬਾਂਗਨ (ਚੂੜੀਆਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ) ਹਨ।